Global minimum tax เริ่มปีนี้ ไทยเดินเกมอย่างไร

การจัดเก็บภาษีธุรกิจข้ามชาติ

การจัดเก็บภาษีจากธุรกิจข้ามชาติให้เป็นธรรมมากขึ้น เป็นโจทย์ที่ทั่วโลกพยายามร่วมมือหาทางออกมานานนับสิบปี ที่ผ่านมาธุรกิจข้ามชาติจัดสรรกำไรและกระจายเงินลงทุนในต่างประเทศโดยมีสิ่งจูงใจสำคัญข้อหนึ่ง คือ สิทธิประโยชน์ภาษีเงินได้นิติบุคคล นอกจากนี้ โลกดิจิทัลยังเอื้อให้ธุรกิจข้ามชาติขายสินค้าและบริการในประเทศต่าง ๆ ผ่านระบบออนไลน์ได้สะดวก โดยไม่ต้องเปิดบริษัทตั้งสำนักงานในประเทศนั้น ๆ ทำให้ประเทศปลายทางเสียโอกาสเก็บภาษีเงินได้จากธุรกิจต่างชาติที่มาสร้างรายได้จากการขายของในประเทศตน

สิ่งนี้เป็นช่องโหว่ทางภาษี (Tax loophole) สำคัญของโลก เพราะธุรกิจข้ามชาติเห็นช่องทางเลี่ยงจ่ายภาษีเงินได้ในประเทศที่จะถูกเก็บภาษีในอัตราสูงกว่าผ่าน 2 กลยุทธ์ คือ 1) Base erosion เป็นการจัดสรรงบการเงินในบริษัทย่อยที่ตั้งอยู่ในประเทศถูกเก็บอัตราภาษีต่ำ ด้วยการหักค่าใช้จ่ายสูงเพื่อให้ฐานรายได้ที่ต้องนำไปคำนวณภาษีเงินได้ต่ำลง และ 2) Profit shifting เป็นการโยกย้ายผลกำไรที่ได้จากการทำธุรกิจในประเทศหนึ่ง ๆ ไปลงทุนในประเทศที่เสียภาษีเงินได้ในอัตราต่ำกว่า 

OECD เสนอให้มีการปฏิรูประบบภาษีระหว่างประเทศด้วย Global minimum tax

องค์การเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา (OECD) เสนอให้มีการปฏิรูประบบภาษีระหว่างประเทศด้วยการจัดเก็บอัตราภาษีเงินได้ธุรกิจขั้นต่ำ (Global minimum tax) 15% ตามแนวทาง 2 เสาหลักในการจัดการความท้าทายทางภาษีที่เกิดจากเศรษฐกิจยุคดิจิทัลภายใต้กรอบ OECD/G20 Inclusive framework on base erosion and profit shifting (Inclusive framework for BEPS) ประกอบด้วย Pillar 1 การจัดสรรกำไรและสิทธิการจัดเก็บภาษีบริษัทข้ามชาติขนาดใหญ่ให้เป็นธรรมมากขึ้น และ Pillar 2 การจัดเก็บอัตราภาษีเงินได้นิติบุคคลขั้นต่ำ 15% จากบริษัทข้ามชาติขนาดใหญ่ เพื่อลดการแข่งขันทางภาษีระหว่างประเทศ

Global minimum tax จะบังคับใช้ในการจัดเก็บภาษีเงินได้บริษัทข้ามชาติขนาดใหญ่ที่มีรายได้รวมต่อปีเกิน EUR 750 million (หรือราว 2.8 หมื่นล้านบาท) โดยมีประเทศสมาชิกกว่า 140 ประเทศเข้าร่วมข้อตกลง Pillar 2 ไว้ตั้งแต่ ต.ค. 2021 ทั้งนี้ OECD มีแผนเริ่มใช้ Global minimum tax ในปีนี้สำหรับประเทศที่พร้อม โดยล่าสุดมี 55 ประเทศที่เริ่มดำเนินการแล้ว เช่น สหราชอาณาจักร สวิสเซอร์แลนด์ ออสเตรเลีย เกาหลีใต้

OECD ประเมินผลกระทบจากการจัดเก็บ Global minimum tax ต่อบริษัทข้ามชาติ ไว้ดังนี้

1) กำไรของธุรกิจที่เคยเสียภาษีต่ำเกินไปจะลดลง 80% จากเดิมที่มีสัดส่วน 36% ของกำไรธุรกิจทั่วโลก เหลือเพียง 7% เป็นผลจากการโยกย้ายผลกำไรไปประเทศอื่นที่ลดลงและการจัดเก็บภาษีส่วนต่างเพิ่มขึ้น

2) การโยกย้ายกำไรไปต่างประเทศจะลดลงครึ่งหนึ่ง ส่งผลให้ผลกำไรของบริษัทข้ามชาติจะยังอยู่ในประเทศนั้น ๆ สำหรับประเทศที่เป็นฐานการลงทุน ผลประเมินพบว่าการโยกย้ายผลกำไรจากประเทศอื่นมาลงทุนที่ลดลงไป จะทำให้รายได้ภาษีของประเทศหายไปราว 30%

3) ความแตกต่างของอัตราภาษีเงินได้ธุรกิจระหว่างประเทศจะลดลง 30% โดยเฉพาะความแตกต่างระหว่างประเทศที่เป็นและไม่เป็นฐานการลงทุน ดังนั้น ปัจจัยที่ไม่ใช่ภาษีจะถูกนำมาพิจารณามากขึ้นในการตัดสินใจโยกย้ายเงินลงทุนระหว่างประเทศ ช่วยให้การกระจายจัดสรรทรัพยากรเงินทุนในโลกดีขึ้น

4) ภาษีเงินได้ธุรกิจในโลกโดยสุทธิจะเพิ่มขึ้น 6.5% - 8.1% จากการจัดเก็บภาษีส่วนต่างและการโยกผลกำไรไปประเทศอื่นลดลง หรือคิดเป็นมูลค่า 155-192 พันล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี

สิงคโปร์ประกาศเริ่ม Global minimum tax ตั้งแต่ 1 ม.ค. 2025 พร้อมออกมาตรการ Refundable investment credit ใหม่ เพื่อให้ยังรักษาความน่าดึงดูดเม็ดเงินลงทุนจากต่างชาติของประเทศไว้ให้ได้ ผ่านการให้เครดิตภาษีจากรายจ่ายเพื่อการลงทุน การพัฒนากำลังคนและพัฒนาทักษะ นโยบายใหม่นี้ได้ปรับให้สอดคล้องกับหลักการ Global anti-base erosion rules for qualified refundable tax credits (QRTCs) ที่จะเป็นทางเลือกใหม่ในการให้สิทธิประโยชน์ทางภาษีในโลกหลังประกาศใช้กรอบ BEPS แล้ว เพราะเครดิตภาษี (Tax credit) ถือว่าเป็นรายได้ แทนที่จะคิดเป็นค่าลดหย่อนภาษี (Tax relief) เช่นเดิมซึ่งมีผลทำให้อัตราการจัดเก็บภาษีที่แท้จริงของบริษัทข้ามชาติต่ำลง

สำหรับไทยเป็น 1 ใน 10 กลุ่มประเทศนำร่อง Global minimum tax ของ OECD ที่คาดว่าจะออกใช้ต้นปีหน้าเช่นกัน ไทยอยู่ในขั้นตอนที่กรมสรรพากรเตรียมเสนอคณะรัฐมนตรี (ครม.) ออกเป็น พ.ร.บ. Global minimum tax ภายในครึ่งแรกของปีนี้และจะกำหนดให้บริษัทข้ามชาติขนาดใหญ่ต้องเสียภาษีเงินได้ในอัตราภาษีที่แท้จริง (Effective tax rate) ไม่น้อยกว่า 15% สำหรับมาตรการรองรับเพื่อให้ไทยยังน่าสนใจในการดึงดูดเม็ดเงินลงทุนต่างชาตินั้น ครม. มีมติเห็นชอบตามที่สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (BOI) เสนอไว้ตั้งแต่ 7 มี.ค. 2023 ให้รัฐบาลจัดสรรรายได้จากการจัดเก็บภาษีส่วนเพิ่มตาม Pillar 2 ในสัดส่วน 50% - 70% ให้กองทุนเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศสำหรับอุตสาหกรรมเป้าหมาย เพื่อให้ BOI ใช้ออกแบบสิทธิประโยชน์การลงทุนของบริษัทต่างชาติที่อาจเสียประโยชน์จากเกณฑ์ใหม่นี้

Global minimum tax เป็นการปฏิรูประบบภาษีระหว่างประเทศครั้งใหญ่ ประเทศที่มีความพร้อม สามารถประกาศความชัดเจนในการเดินเกมวางระบบภาษีใหม่และนโยบายสิทธิประโยชน์การลงทุนที่สอดคล้องกันได้ก่อนยิ่งได้เปรียบต่อการตัดสินใจเข้ามาลงทุนจากบริษัทข้ามชาติ ท่ามกลางโลกที่แข่งขันกันดึงดูดเม็ดเงินลงทุนต่างชาติเข้มข้นเช่นนี้  

อ้างอิง

Hugger, F., et al. (2024), "The Global Minimum Tax and the taxation of MNE profit", OECD Taxation Working Papers, No. 68, OECD Publishing, Paris.

Kit, T. S. (2024) “How a new tax scheme aims to retain the Singapore 'brand' and keep attracting foreign investment,” Channel News Asia, 20 Feb 2024. 

________
เผยแพร่ในหนังสือพิมพ์ประชาชาติธุรกิจ คอลัมน์มองข้ามชอตวันที่ 15-17 เมษายน 2024