Why Thailand Faces More Risk Opening Its Market to the U.S. than Vietnam ทำไมไทยเปิดตลาดให้สหรัฐฯ อาจเสี่ยงกว่าเวียดนาม?

When you open up to trade, the overall economic pie gets bigger…That doesn’t mean that everybody ends up with a bigger slice. So, there’re winners and losers… - Greg Mankiw, Harvard Professor
 

ท่ามกลางการค้าโลกที่ไม่แน่นอนจากนโยบายภาษีตอบโต้ของสหรัฐฯ หลายประเทศต่างยื่นข้อเสนอหลายรูปแบบเพื่อบรรลุข้อตกลงการค้ากับสหรัฐฯ ให้เร็วที่สุด เพื่อลดความไม่แน่นอนและลดผลกระทบของกำแพงภาษีนำเข้าสหรัฐฯ ต่อเศรษฐกิจ โดยเฉพาะการส่งออก เนื่องจากพึ่งพาสหรัฐฯ สูงจากตลาดขนาดใหญ่ คนอเมริกันมีกำลังซื้อสูง

เวียดนามและอินโดนีเซียเป็น 2 ประเทศในภูมิภาคอาเซียนที่สามารถบรรลุข้อตกลงการค้ากับสหรัฐฯ ได้ก่อน โดยยอมเปิดตลาดให้สินค้าสหรัฐฯ ทั้งหมด (Full Access) ลดภาษีนำเข้า (Tariffs) สินค้าสหรัฐฯ เหลือ 0% ทุกรายการ และยกเลิกมาตรการการกีดกันค้าที่ไม่ใช่ภาษี (Non-Tariffs Barriers: NTBs) เพื่อแลกกับการขอลดอัตราภาษีตอบโต้ลงไปได้มากกว่าครึ่งของอัตราเดิม รวมถึงยอมให้สหรัฐฯ เก็บภาษี Transshipment (ภาษีนำเข้าสินค้าที่มีขั้นตอนการผลิตโดยใช้สินค้าจากห่วงโซ่อุปทานภายในประเทศต่ำ) ซึ่งข้อตกลงเช่นนี้ได้กลายเป็นบรรทัดฐานใหม่ในการเจรจากับสหรัฐฯ ให้ประเทศอื่น ๆ ในอาเซียนไปด้วย

สำหรับไทยได้ยื่นข้อเสนอใหม่ ยอมเปิดตลาดเสรีให้สินค้าสหรัฐฯ มากขึ้นกว่าข้อเสนอรอบแรก (จากเดิมเสนอ 64% เพิ่มเป็นราว 90% ของสินค้านำเข้าสหรัฐฯ โดยยังเหลือในส่วนของสินค้าเกษตรสำคัญ) เพื่อแลกกับการขอลดอัตราภาษีตอบโต้ที่สหรัฐฯ ตั้งใจจะเรียกเก็บไทยสูงถึง 36% เพื่อลดความเสี่ยงต่อภาคส่งออกไทยที่พึ่งพาตลาดสหรัฐฯ สูงถึง 18% ของมูลค่าส่งออกไทยทั้งหมดในปี 2024

SCB EIC มองว่า หากไทยยอมเปิดตลาดสินค้าทั้งหมดให้สหรัฐฯ อาจส่งผลกระทบต่อผู้ผลิตในประเทศมากกว่าเวียดนาม ซึ่งเป็นประเทศคู่ค้าแรกในโลกที่ยอมให้สหรัฐฯ ด้วยเหตุผล 2 ข้อสำคัญ คือ

1. ไทยมีกำลังซื้อสินค้านำเข้าจากสหรัฐฯ สูงกว่าเวียดนาม

กำลังซื้อสินค้านำเข้าจากสหรัฐฯ ของคนไทยที่สูงกว่า อาจทำให้สินค้าสหรัฐฯ เข้าไทยและกระทบผู้ผลิตภายในประเทศและการจ้างงานมากกว่า โดยหากพิจารณาข้อมูลอัตราภาษีนำเข้าที่บังคับใช้จริง (Effective Applied Tariff Rate: EATR) จาก World Integrated Trade Solution (WITS) ในปี 2022 ที่ไทยและเวียดนามคิดกับหมวดสินค้าอุปโภคบริโภค (Consumer Goods) ของสหรัฐฯ พบว่าทั้งไทยและเวียดนามปกป้องตลาดสินค้าหมวดนี้ในอัตราใกล้กันราว 10-11% อย่างไรก็ตาม ไทยนำเข้าสินค้าอุปโภคบริโภคจากสหรัฐฯ สูงกว่าเวียดนามเกือบ 2 เท่า สะท้อนว่า แม้ไทยจะปกป้องตลาดสินค้าอุปโภคบริโภคภายในประเทศจากสหรัฐฯ ด้วยอัตราภาษีใกล้เคียงเวียดนาม แต่คนไทยมีกำลังซื้อสินค้าอุปโภคบริโภคจากสหรัฐฯ มากกว่า (รูปที่ 1) โดยรายได้เฉลี่ยลูกจ้างไทยสูงกว่าลูกจ้างในเวียดนามกว่า 50% ข้อมูล ณ ไตรมาส 1/2025 พบว่าลูกจ้างไทยมีรายได้เฉลี่ยต่อเดือนประมาณ 16,000 บาท ขณะที่ลูกจ้างเวียดนามมีรายได้เฉลี่ยเพียง 10,500 บาทต่อเดือน

2. ไทยปกป้องตลาดภายในประเทศมากกว่า 

หากเปรียบเทียบอัตราภาษีนำเข้าที่บังคับใช้จริง (EATR) ของการนำเข้ารวม รายหมวด และรายกลุ่มสินค้าที่ไทยและเวียดนามเก็บสินค้าสหรัฐฯ พบว่า ไทยเก็บภาษีสหรัฐฯ สูงกว่าเวียดนามเกือบทั้งหมด สะท้อนการปกป้องตลาดภายในประเทศสูงกว่า ในภาพรวมไทยเก็บ EATR สินค้าสหรัฐฯ (เฉลี่ยถ่วงน้ำหนัก) สูงถึง 6.2% ขณะที่เวียดนามเก็บเพียง 2.8% และถ้าดูรายหมวดพบว่า ไทยเก็บ EATR สินค้าสหรัฐฯ สูงกว่าเวียดนามมากถึง 3 ใน 4 หมวด โดยมีแค่สินค้าวัตถุดิบ (Raw materials) เท่านั้นที่ไทยเก็บสหรัฐฯ น้อยกว่าเวียดนาม และหากพิจารณารายกลุ่มสินค้าพบว่า 12 จาก 16 กลุ่มสินค้าที่ไทยเก็บภาษีสหรัฐฯ สูงกว่าเวียดนาม (รูปที่ 1) โดยเฉพาะสินค้าเกษตร (กลุ่มสินค้าที่สหรัฐฯ ต้องการให้เปิดตลาดสูง) เช่น ผักและเนื้อสัตว์ที่ EATR ของไทยที่เก็บจากสหรัฐฯ สูงถึง 38% และ 44.3% และไทยเก็บอัตราภาษีสูงสุดบางรายการมากถึง 218% เทียบกับ EATR ของเวียดนามที่เก็บจากหมวดสินค้าผักและเนื้อสัตว์จากสหรัฐฯ แค่ 4.6% และ 9.5% ตามลำดับ และเก็บอัตราภาษีสูงสุดแค่ 40%

นอกจากมาตรการภาษีนำเข้าแล้วประเทศไทยยังปกป้องตลาดในประเทศจากสินค้าสหรัฐฯ ด้วยมาตรการที่มิใช่ภาษี (NTBs) มากกว่าเวียดนามอีกด้วย สะท้อนจากข้อมูล 2 แหล่งคือ 

· United States Trade Representative (USTR) : จากรายงาน National Trade Estimate Report on Foreign Trade Barriers โดย USTR เผยแพร่ล่าสุดต้นปี 2025 SCB EIC สรุปได้ว่า ไทยใช้มาตรการ NTBs กับสินค้าจากสหรัฐฯ มากกว่าเวียดนาม โดยเฉพาะการควบคุมการนำเข้า มาตรการสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช (SPS) ซึ่งมักใช้กับเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์เกษตร และกระบวนการศุลกากรที่ซับซ้อน เช่น ไทยยังคงห้ามนำเข้าเนื้อหมูที่มีสารแรคโตพามีน จำกัดการนำเข้าสินค้าเครื่องในวัว ไม่ออกใบอนุญาตนำเข้าน้ำมันเอทานอลสำหรับใช้เป็นเชื้อเพลิงเลยนับตั้งแต่ปี 2005 และการตรวจสอบโรงงานผลิตในประเทศผู้ส่งออกทุก ๆ 5 ปี ขณะที่เวียดนามใช้ NTBs ในภาคบริการและดิจิทัลมากกว่า รวมถึงข้อกำหนดด้านการจัดเก็บข้อมูลในประเทศ กฎหมายความมั่นคงทางไซเบอร์ และข้อจำกัดต่อผู้สื่อสารหรือเนื้อหาผ่านอินเทอร์เน็ต (OTT) เช่น YouTube และบริการทางการเงินจากต่างประเทศ  การจำกัดสัดส่วนการถือหุ้นของนักลงทุนต่างชาติในธนาคารท้องถิ่น

· United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) : จากข้อมูล NTBs ที่ไทยและเวียดนามกำหนดต่อสินค้าสหรัฐฯ โดยตรง (ไม่ได้บังคับใช้ทั่วโลก) รวบรวมโดย UNCTAD พบว่า ไทยใช้ NTBs กับสินค้าสหรัฐฯ มากถึง 177 รายการ โดย 174 เป็นมาตรการปกป้องสินค้าเกษตรไทย ขณะที่เวียดนามใช้ NTBs กับสินค้าสหรัฐฯ แค่ 10 รายการ และไม่ได้ออกมาตรการกีดกันสินค้าเกษตรจากสหรัฐฯ แม้แต่ฉบับเดียว

อาจกล่าวได้ว่า ไทยใช้มาตรการปกป้องสินค้าภายในประเทศสูงกว่าเวียดนามมาก ทั้งมาตรการภาษีและไม่ใช่ภาษี สะท้อนว่าผู้ผลิตไทยได้รับความช่วยเหลือจากการกีดกันการค้าในปัจจุบันมากกว่า ดังนั้น การเปิดตลาดสินค้าทั้งหมดให้สหรัฐฯ จึงมีแนวโน้มกระทบต่อผู้ผลิตและแรงงานภายในประเทศมากกว่า โดยเฉพาะภาคเกษตร แม้ไทยและเวียดนามจะมีโครงสร้างตลาดแรงงานที่มีสัดส่วนแรงงานเกษตรราว 30% ของแรงงานทั้งหมดคล้ายกัน

เหรียญสองด้านของการเปิดตลาดให้สหรัฐฯ

แม้การเปิดตลาดให้สหรัฐฯ จะส่งผลลบต่อผู้ผลิตในประเทศบางกลุ่มที่ต้นทุนการผลิตสูงกว่า และอาจแข่งขันด้านราคาสู้ไม่ได้ แต่การเปิดตลาดอาจส่งผลบวกต่อเศรษฐกิจไทยหลายด้านที่ต้องพิจารณาเช่นกัน

· ลดผลกระทบกำแพงภาษีสูงของสหรัฐฯ ต่อเศรษฐกิจไทย การเปิดตลาดให้สหรัฐฯ ช่วยเพิ่มโอกาสที่ไทยจะปิดดีลกับสหรัฐฯ และสามารถต่อรองให้อัตราภาษีตอบโต้ลดลงหรือใกล้เคียงคู่แข่งในภูมิภาคได้ ซึ่งจะช่วยไม่ให้สินค้าออกของไทยโดยรวมเสียความสามารถในการแข่งขันด้านราคาในตลาดสหรัฐฯ (Income effect และ Substitution effect) นอกจากนี้ การปิดดีลการค้ากับสหรัฐฯ ได้จะสร้างความแน่นอนด้านนโยบายการค้าสหรัฐฯ ให้กับประเทศไทย และเพิ่มความเชื่อมั่นด้านภาพลักษณ์ให้นักลงทุนได้

· ลดต้นทุนและเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตบางอุตสาหกรรม เนื่องจากผู้ผลิตในประเทศอาจมีทางเลือกในการนำเข้าสินค้าวัตถุดิบ สินค้าขั้นกลาง และสินค้าทุน เช่นเทคโนโลยีขั้นสูงของสหรัฐฯ เพื่อนำมาใช้ในกระบวนการผลิตได้ถูกกว่าทางเลือกในปัจจุบัน อีกทั้ง ยังเป็นการเร่งให้บางอุตสาหกรรมที่มีความสามารถในการแข่งขันไม่สูงต้องเริ่มปรับตัว และพัฒนาความสามารถในการแข่งขันให้อยู่รอดในตลาดโลกที่แข่งขันสูงขึ้นได้ ทั้งจากสินค้าสหรัฐฯ และจีน ซึ่งจะช่วยสร้างผลบวกให้ผู้ผลิตไทยในระยะยาว แต่จะส่งผลลบในระยะสั้น สะท้อนความจำเป็นของมาตรการช่วยเหลือภาครัฐ เพื่อช่วยบรรเทาผลกระทบให้กับผู้ผลิตภายในประเทศ

· ผู้บริโภคไทยได้ใช้สินค้าคุณภาพดีจากสหรัฐฯ ในราคาถูกลง อย่างไรก็ตาม ไทยอาจเผชิญความเสี่ยงความมั่นคงด้านอาหารในระยะยาวได้ เนื่องจากบางสินค้าเกษตรที่มีแนวโน้มอ่อนไหวสูงต่อการเปิดตลาด เช่น อุตสาหกรรมสุกร ไก่เนื้อ และข้าวโพดของไทย ที่อาจไม่สามารถแข่งขันสินค้านำเข้าจากสหรัฐฯ ได้ เพราะต้นทุนการผลิตสูงกว่าและอาจต้องปิดตัวลง  

SCB EIC มองว่า แม้การเปิดตลาดให้สหรัฐฯ อาจส่งผลบวกต่อไทยในหลายมิติ แต่ก็ส่งผลลบให้กับไทยหลายด้าน และเป็นเรื่องละเอียดอ่อนเพราะผู้ได้รับกระทบอาจมีจำนวนมาก ดังนั้น ในระยะสั้นภาครัฐควรประเมินผลดีและผลเสียของการเปิดตลาดสินค้าให้สหรัฐฯ ให้รอบด้าน เพื่อให้มั่นใจว่าข้อตกลงการเจรจากับสหรัฐฯ จะส่งผลกระทบต่อไทยน้อยที่สุด โดยเจรจาบนหลักความสมดุลเป็นหลัก ทั้งประโยชน์ที่ได้จากภาษีที่ขอลดลงและผลกระทบต่อผู้ประกอบการ อย่างไรก็ดี ภาครัฐควรเตรียมพร้อมเยียวยาผู้ประกอบการที่อาจได้รับผลกระทบ สำหรับในระยะยาว ภาครัฐควรเร่งยกระดับขีดความสามารถของผู้ผลิตในประเทศให้สามารถแข่งขันได้เพื่อรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ เช่น ส่งเสริมการปรับกระบวนการผลิตตอบโจทย์เทรนด์โลกใหม่ การใช้เทคโนโลยีหรือนวัตกรรมการผลิตทันสมัยเข้ามาช่วย และพัฒนาศักยภาพแรงงาน

ในท้ายที่สุด ผู้เขียนมองว่า เกมการเจรจาภาษีตอบโต้ของสหรัฐฯ นี้จะมีผู้ชนะเพียงฝ่ายเดียว (The Only Winner) เพราะสหรัฐฯ จะได้ข้อตกลงการค้าจาก Bilateral agreement ที่ดีกว่าข้อตกลงการค้าเสรี (FTA) ในรูปของการเปิดตลาดให้สินค้าสหรัฐฯ โดยลดหรือยกเลิกมาตรการภาษีและมิใช่ภาษีให้มากขึ้น ขณะที่สหรัฐฯ สามารถตั้งกำแพงภาษีนำเข้าเพิ่มขึ้นกับทุกประเทศในอัตราสูงขึ้นมากจากเดิม ดังนั้น There is no win-win outcome in this trade talk!



________
เผยแพร่ในวารสารการเงินธนาคารคอลัมน์เกร็ดการเงินประจำเดือนสิงหาคม 2025